Facebook link
Jesteś tutaj:
Powrót

Krzeszowice. Tradycje uzdrowiskowe

Krzeszowice. Tradycje uzdrowiskowe

Ujęcie wody Zdrój Główny w Krzeszowicach, niewielka murowana budka z ozdobnymi drzwiami z herbem Potockich

32-065 Krzeszowice

Krzeszowice, formalnie nie są miastem uzdrowiskowym, jednak tradycje wykorzystywania wód leczniczych sięgają tu początku XVII wieku. Regularna działalność lecznicza rozpoczęła się tutaj w II połowie XVIII wieku, od kiedy krzeszowickie wody siarczanowo-wapniowo-magnezowe zaczęto wykorzystywać do leczenia schorzeń narządów ruchu, reumatycznych i pourazowych. Od ponad 250 lat tutejsze wody siarczkowe są uznawane za lecznicze, a pierwszych pacjentów zarejestrowano tu w 1779 roku.

Pierwsze wzmianki o leczniczym działaniu wód pochodzą z kroniki parafialnej z 1625 roku, gdzie wspomniano o leczeniu bydła wodą siarczaną. Do organizacji krzeszowickiego uzdrowiska przystąpiono w latach 70. XVIII wieku, kiedy to ocembrowano pierwszy zdrój. Jest on najstarszym obiektem uzdrowiskowym w mieście i pod nazwą Zdrój Główny można oglądać go do dziś.

W II połowie XVIII wieku nastąpił dynamiczny rozwój uzdrowiska. Książę August Czartoryski wybudował wówczas pierwsze urządzenia kąpielowe, a plany rozwojowe  kontynuowała jego córka księżna Izabella Lubomirska. W 1788 r. zespół uzdrowiskowy składał się z kilku niewielkich domków kąpielowych, dwóch łaźni, szpitala, klasycystycznego pałacyku Vauxhall prowadzącego działalność rozrywkową dla kuracjuszy, oberży oraz budynku dla ubogich gości. W tym czasie lekarzem zdrojowym był Leopold de Lafontaine, który w roku 1789 opracował pierwszą monografię uzdrowiska zawierającą charakterystyki wód i opis okolicy.

W pobliżu pałacu w 1819 roku wybudowano „Zielone” łazienki. Ich właścicielami byli wnuk Izabeli Lubomirskiej Artur Potocki oraz jego żona Zofia z Branickich. Od połowy XIX wieku łazienki nazywano „Zofia” i tak zostało do dzisiaj. Budynek był kilka razy przebudowywany, ale utrzymał swoją pierwotną funkcję leczenia pacjentów ze schorzeniami reumatycznymi i pourazowymi. Obok łazienek i pałacyku ważnym miejscem jest park zdrojowy, którego malownicze ścieżki biegną wzdłuż rzeczki Krzeszówka. W nim, nieopodal kościoła znajduje się Zdrój Główny, oraz kapliczka, w której mieścił się zbiornik wody siarczanej. W tym czasie Krzeszowice stały się wytwornym polskim uzdrowiskiem przyciągającym gości i kuracjuszy nie tylko z Krakowa i Galicji, ale także z całego Królestwa. Ówczesną popularność zawdzięczały nie tylko coraz szerzej znanym właściwościom tutejszych wód mineralnych, ale także malowniczemu położeniu miasta oraz urokom okolicznych wzgórz pokrytych lasami, nagich skał jurajskich i bujnych łąk w dolinach rzecznych. Dodatkowym atutem była bliskość malowniczych ruin zamku Tęczyńskich.

Z biegiem lat zainteresowanie uzdrowiskiem stopniowo malało na rzecz Swoszowic i podkarpackich miejscowości uzdrowiskowych, np. Szczawnicy, Krynicy, czy Iwonicza. W 1847 r. odnotowany został chwilowy wzrost popularności, spowodowany uruchomieniem linii kolei żelaznej z Krakowa do Mysłowic przez Krzeszowice. Inwestycje Potockich przeniosły się jednak na bardziej dochodowy przemysł i górnictwo. Podczas II wojny światowej budynki łazienek zostały wykorzystane przez okupanta dla potrzeb wojennych i uległy poważnej dewastacji. W latach 1966-68 przeprowadzono prace adaptacyjne w budynku łazienek "Zofia" i częściowo rozbudowano obiekt. Powstał Ośrodek Rehabilitacyjny, który od 1970 roku przyjmował pacjentów.

Tytuł uzdrowiska Krzeszowice formalnie utraciły z dniem 1 stycznia 1967 roku, jednak obecnie trwają prace zmierzające do przywrócenia tego tytułu. Pomimo braku oficjalnego statusu uzdrowiska wykorzystanie surowców leczniczych w Krzeszowicach ma miejsce nieprzerwanie, gdyż tradycje uzdrowiskowe kontynuuje Ośrodek Rehabilitacji Narządu Ruchu „Krzeszowice”.

Krzeszowice oraz najbliższe okolice to miejsce bardzo atrakcyjne dla turystów, poprzecinane gęstą siecią szlaków turystycznych, którymi można dotrzeć do najciekawszych obiektów. W okolicy warto odwiedzić Sanktuarium Matki Boskiej Szkaplerznej w Czernej oraz zamek Tenczyn w Rudnie. W samych Krzeszowicach znajduje się Pałac Potockich, dawna siedziba rodu, stojący na wzgórzu i otoczony pięknym parkiem krajobrazowym. W czasie II wojny światowej willę Potockich zajął generalny gubernator Hans Frank, który ograbił pałac z cennych dzieł sztuki krzeszowickiego rodu. Pałac Vauxhall to najstarszy i najcenniejszy zachowany zabytek w mieście, pochodzący z lat 1783-89, zbudowany na polecenie Izabeli Lubomirskiej. Wówczas budynek nazywano Foxalem lub Salonem, gdyż stojąc w centrum parku zdrojowego był miejscem spotkań kuracjuszy. Obecnie, po remoncie w 2010 roku pałac jest siedzibą Centrum Kultury i Sportu. Ciekawą atrakcją Krzeszowic jest zdobiący rynek pomnik gladiatora. Rzymski wojownik w ręku trzyma trójząb, a za pasem miecz. To kopia posągu, który kiedyś stał przy pałacu Potockich.  


Powiązane treści