Na terenie Małopolski połączył je specjalny szlak – Małopolski Szlak Bożogrobców. Rozpoczyna się w Miechowie przy Bazylice Grobu Bożego, a dalej biegnie do kościołów w Siedliskach, Chodowie, Uniejowie, Sławicach Szlacheckich, Wrocimowicach, Chełmie, Łapszach Niżnych i Krakowie, gdzie bożogrobcy opiekowali się m.in. kościołem świętej Barbary. 

Bazylika Grobu Bożego w Miechowie

Historia Miechowa jest nierozerwalnie związana z Zakonem Kanoników Regularnych Stróżów Grobu Pańskiego w Jerozolimie – bożogrobców, czy też miechowitów. Klasztor w Miechowie był pierwszym w Polsce i pierwszym w Europie propagującym kult Grobu Bożego, jednocześnie nie tylko najstarszym i najznakomitszym, ale także najbogatszym ze wszystkich klasztorów zakonu bożogrobców w Europie, siedzibą zwierzchnictwa.

Miechowski klasztor i kościół Bożogrobców – Bazylika Grobu Bożego, miejsce szczególnego kultu Grobu Bożego, jest ikoną Miechowa. Na całym świecie są tylko dwa takie miejsca – w Jerozolimie i w Miechowie. Grób Boży w miechowskiej bazylice jest wierną kopią jerozolimskiego. Przez wieki do niego pielgrzymowali pątnicy z całego chrześcijańskiego świata – władcy, dostojnicy kościelni, wierni. Pielgrzymują i dzisiaj.

Wszystko zaczęło się w 1163 roku, kiedy to właściciel Miechowa – Jaksa z rodu Gryfitów – po wyprawie do Ziemi Świętej sprowadził stamtąd zakonników, ufundował im klasztor i podarował Miechów wraz z dwiema sąsiednimi miejscowościami. W miejscu, w którym powstały klasztor i kościół rozsypano ziemię, którą Jaksa przywiózł z wyprawy do Jerozolimy, spod Grobu Chrystusa. Pod koniec XIV wieku klasztor został rozbudowany. To wtedy wzniesiono kościół pod wezwaniem Grobu Chrystusa i świętego Jakuba Młodszego.

Miechowska kopia jerozolimskiego Grobu Bożego powstała około 1530 roku, w linii wschód – zachód, tak jak grób w Jerozolimie i odpowiada opisowi biblijnemu. Wymiary wewnętrzne są bardzo zbliżone lub identyczne w stosunku do pierwowzoru. W zachodniej ścianie wmurowano fragment skały z grobu Chrystusa w Jerozolimie oprawiony w koronę cierniową odlaną z brązu, przywiezionej w średniowieczu jako relikwia. W bazylice znajduje się także kopia Całunu turyńskiego, a pod klasztorem rozbudowany system podziemnych korytarzy. W drugiej połowie XVIII wieku, po wielkim pożarze Miechowa, Bazylika została gruntownie przebudowana w stylu późnobarokowym.

Dziś miechowskim sanktuarium opiekują się księża diecezjalni. Przetrwały w nim jednak specyficzne elementy liturgii bożogrobców. W dawnej siedzibie generałów zakonu bożogrobców funkcjonuje Muzeum Ziemi Miechowskiej. Pozostałe po zakonie cenne zabytki sztuki sakralnej mają wielką wartość kulturową. W 1846 roku został powołany świecki Zakon Rycerski Grobu Bożego z siedzibę główną w Miechowie i oddziałami na całym świecie.

Cudowne źródełko i kościół świętego Krzyża w Siedliskach

Kościół w Siedliskach zbudowali miechowscy bożogrobcy na przełomie XV i XVI wieku. Dawniej w Wielki Piątek ze świątyni klasztornej w Miechowie wyruszała procesja drogi krzyżowej do kościoła w Siedliskach. Niedaleko na łąkach bije źródło uznawane za cudowne, którego woda ma poprawiać wzrok.

Świątynia, wzniesiona w stylu gotyckim, jest murowana z kamienia, otynkowana i oszkarpowana. Składa się z nawy i niewyodrębnionego prezbiterium nakrytych dwuspadowym dachem. Wnętrze kryje ciekawy drewniany strop malowany w herby dostojników kościoła. Barokowe są ołtarz główny, dwa ołtarze boczne i rzeźbiona ambona.

Szpital dla ubogich i kościół świętego Jana Chrzciciela w Chodowie

Od XIII wieku, przez ponad 400 lat, do kasaty zakonu, bożogrobcy byli tutaj duszpasterzami oraz prowadzili szpital dla ubogich. Na przestrzeni wieków drewniany kościółek parafialny kilkukrotnie płonął i wznoszony był na nowo. Obecny, murowany kościół w Chodowie stoi już na nowym miejscu, pochodzi z lat 30. XX wieku.

W jego wnętrzu – na trzech ołtarzach nawy głównej i dwóch naw bocznych – możemy podziwiać kamienną rzeźbę Chrystusa Ukrzyżowanego, świętego Józefa z Dzieciątkiem i Matki Bożej Różańcowej. Okna wypełniają witraże z postaciami świętych, na ścianach umieszczono stacje drogi krzyżowej. W kruchcie znajduje się portret Mikołaja Raja i wielki, kuty krzyż bożogrobców.

Kościół świętego Wita w Uniejowie z Ucztą Baltazara

Gotycki kościół w Uniejowie z XIV wieku to dawne sanktuarium Najświętszej Maryi Panny Bolesnej. Od początku, aż do kasaty zakonu należał do bożogrobców. Na przestrzeni wieków, w konsekwencji dziejowych zawirowań, świątynię wznoszono na nowo, przebudowywano i remontowano. W 1916 roku była w tak złym stanie, że planowano jej rozbiórkę. Ostatecznie poddano ją gruntownej renowacji.

To piękna murowana świątynia z cegły i białego kamienia. Wystrój wnętrza jest gotycki i barokowy, datowany na wieki XIV, XV, XVII I XVIII. W ołtarzu głównym znajdują się: Pieta, obraz Ukrzyżowania i figura Matki Bożej Bolesnej z Chrystusem wykonana z jednego pnia drzewa mającego ponad tysiąc lat. W zakrystii odnajdziemy – raczej niespotykany w kościołach – obraz Uczta Baltazara, króla babilońskiego, a także kropielnicę i chrzcielnicę z czarnego marmuru.

Kościół świętego Wojciecha w Sławicach Szlacheckich – z rokokowym wystrojem

Już w 1410 roku wieś nabyli bożogrobcy, pozostając w niej aż do kasaty zakonu. Drewnianą świątynię wzniesiono w XVI wieku, a nowy murowany kościół w Sławicach powstał w XVII wieku. Również tutaj ołtarze mają rokokowy charakter, a poświęcone są: Chrystusowi Ukrzyżowanemu (ołtarz główny), Matce Bożej Różańcowej (lewy ołtarz) i patronowi kościoła świętemu Wojciechowi.

We włościach Wrocimowskich – kościół świętego Andrzeja w Wrocimowicach  

Według pierwszych wzmianek istniał już w 1326 roku. Drewnianą świątynię miał ufundować sławny rycerz bitwy grunwaldzkiej – Marcin Wrocimowski herbu Półkozic. Na przestrzeni dziejów właścicielami Wrocimowic byli również bożogrobcy. Obecny murowany jednonawowy kościół we Wrocimowicach, z dwoma bocznymi kaplicami, wzniesiono w XVIII wieku. Z tego samego okresu pochodzą: rokokowy główny ołtarz z obrazami świętego Andrzeja Apostoła, Przemienienia Pańskiego i Wniebowzięcie Matki Bożej, ołtarze boczne z obrazami świętego Jana Chrzciciela i świętego Józefa z Dzieciątkiem Jezus. Świątynię zdobi jasna barokowa fasada podzielona w poziomie na 4 części za pomocą gzymsów, ozdobiona kolumnami i pustymi niszami, jak i drewniana dzwonnica z zabytkowym dzwonem z 1530 roku.

Imponująca świątynia świętego Kwiryna w Łapszach Niżnych

Kościół  w Łapszach Niżnych na Spiszu to Imponująca świątynia o gotyckiej konstrukcji i barokowym wyposażeniu. Jedyna w Polsce, która posiada za patrona świętego czczonego w innej kulturze i działającego na terenie dzisiejszej Chorwacji za czasów Dioklecjana – świętego Kwiryna. Kościół, wybudowany około roku 1310 roku, w zarządzie miechowskich bożogrobców pozostawał do 1786 roku. Były to czasy, kiedy cały Spisz i tym samym Łapsze Niżne należały do Węgier.

Sąd Ostateczny w kościele św. Jana Chrzciciela i MB Szkaplerznej w Krzesławicach

Kościół w Krzesławicach, zbudowany pierwotnie w latach 1633–48, pochodzi z Jawornika koło Myślenic. W obecne miejsce przeniesiono go, odbudowano, rozbudowano i częściowo zrekonstruowano w latach 1984-97. Na szczególną uwagę zasługuje kompozycja Sądu Ostatecznego i postać świętego Krzysztofa. Krzesławice niemal nieprzerwanie od XIII do XVII wieku należały do miechowskich bożogrobców. Do 1951 r. były odrębną wsią, włączoną następnie do Nowej Huty w okresie budowy kombinatu metalurgicznego.

Zapraszamy na Małopolski Szlak Bożogrobców.