Mieszkańcy Pogórzy nie pozwalają zapomnieć o przeszłości, tworząc muzea oraz instytucje kulturalne. Przedstawiamy te, które z pewnością warto odwiedzić!
Będąc w Bochni, koniecznie trzeba odwiedzić kopalnię, w której sól wydobywano od połowy XIII w. Kopalnia w 2013 roku została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Szczególnie polecamy wybrać trasę połączoną z podziemną przeprawą łodzią. Chcesz się poczuć jak średniowieczny woj? Nic prostszego. Park Archeologiczny Osada Oraczy w Bochni przeniesie Cię w czasy tzw. wieków średnich. Bocheński skansen archeologiczny to miejsce, gdzie można spróbować swoich sił w dawnych rzemiosłach. O tym, że małe jest piękne, można się przekonać odwiedzając Muzeum Motyli Arthropoda w Bochni. Placówka powstała na bazie prywatnej kolekcji, a w swych zbiorach posiada ponad 4500 okazów motyli z całego świata.
Polecamy również obejrzeć wystawę w Muzeum Przyrodniczego w Ciężkowicach.
Wpisaną na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO Kopalnię Soli w Wieliczce odwiedzają rocznie rzesze turystów. Kilkugodzinny spacer z przewodnikiem pozwala poznać dzieje kopalni i przemysłu wydobywczego. Niezwykła podróż przez podziemne komory i korytarze – widok solankowych jezior, solnych rzeźb i posągów na długo zapada w pamięć. Pod ziemię możemy dostać się korzystając z szybu Regis, który przez stulecia służył do transportu wydobywanej soli. W kopalni mieści się rezerwat przyrody Groty Kryształowe, jednak ze względu na ryzyko szkodliwych zmian mikroklimatu, które mogą skutkować korozją kryształów, nie jest on udostępniany do masowego zwiedzania. Warto odwiedzić także Muzeum Żup Krakowskich, znajdziemy tam aż 20 tys. eksponatów związanych z górnictwem. Dla zwiedzających udostępnione są dwie ekspozycje: podziemna – zlokalizowana na III poziomie zabytkowej kopalni soli na głębokości 135 m oraz na powierzchni – w średniowiecznym Zamku Żupnym. Po trudach zwiedzania polecamy odpoczynek w tężni solankowej.
W położonym nieopodal Bochni Nowym Wiśniczu warto zajrzeć do Muzeum Ziemi Wiśnickiej, wchodzącego w skład kompleksu zamkowego. Będziecie mogli w nim zobaczyć m. in. akta, rękopisy, kopie, afisze, fotografie obrazujące miasto, judaika, relikty z kościoła pokarmelitańskiego, a nawet oryginalne kajdany z wiśnickiego więzienia i jedyny zachowany przedwojenny, galowy uniform Straży Więziennej. Jednym z cenniejszych eksponatów jest odnaleziona w 2006, podczas budowy stadionu, XVII-wieczna, bogato ornamentowana lufa armatnia z herbem Szreniawa i inicjałami Stanisława Lubomirskiego.
Z kolei powiew wielkiego świata kultury można poczuć w Lusławicach. Znajduje się tu Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego, które jest miejscem spotkań młodych adeptów muzyki i ich mistrzów.
Będąc w Bieczu warto odwiedzić Muzeum Ziemi Bieckiej zlokalizowane w 4 obiektach: Kromerówka w renesansowej kamienicy mieszczańskiej z 1519 r., Dom z Basztą, czyli zabytkowa kamienica mieszczańska z 1523 r., Baszta Kowalska pochodząca z czasów średniowiecza oraz turma pod wieżą ratuszową, czyli dawne więzienie.
W Stróżach zwiedzimy skansen pszczelarski, a w Muzeum Grodzkim „Pod Wagą” w Zakliczynie zobaczymy tradycyjne przedmioty codziennego użytku. Warto również udać się do skansenu Drewnianego Budownictwa Ludowego w Dobczycach, w którym znajdują się dawne zabudowania wiejskie. Podobne eksponaty zgromadzono w Skansenie Wsi Pogórzańskiej w Szymbarku.
W Muzeum Przemysłu Naftowego i Etnografii w Libuszy, usytuowanym na Szlaku Kopalniano-Przemysłowym, przeniesiemy się do początku polskiego przemysłu naftowego. W oddalonej o 4 km od Biecza miejscowości byli pracownicy przemysłu naftowego, Anna i Tadeusz Pabisowie, zgromadzili prawdziwe relikty przeszłości, m.in. destylarnię nafty, kuźnię kopalnianą z połowy XIX w., galony ceramiczne na naftę i formy parafinowe. W izbie regionalnej „Grociarnia” w Jastrzębi można zobaczyć dawne metody i narzędzia pracy oraz poznać życie codzienne mieszkańców regionu. Najstarszym eksponatem izby jest drużbak, wydrążona w pniu drzewa cembrowina studni. Szacuje się, że drzewo może mieć nawet 400 lat, a sam egzemplarz blisko 200.